Pokrzywka jest chorobą alergiczną, która objawia się występowaniem charakterystycznych, swędzących bąbli na skórze. W ciężkich przypadkach u chorego mogą występować także objawy obrzęku naczynioruchowego, który prowadzi do wstrząsu anafilaktycznego. Jest to stan bezpośredniego zagrożenia życia, dlatego tak ważne jest, aby wiedzieć, jak radzić sobie w takiej sytuacji. Jak wygląda wstrząs anafilaktyczny i jak pomóc w razie jego wystąpienia?
Wstrząs anafilaktyczny (anafilaksja) to szybko rozprzestrzeniająca się, ciężka reakcja organizmu na określony czynnik, który powoduje u niego nadwrażliwość. Przeważnie takim alergenem jest:
Reakcja anafilaktyczna jest nagła i uogólniona, dlatego też w przypadku braku natychmiastowej pomocy może spowodować nawet śmierć. Sam mechanizm reakcji anafilaktycznej jest związany z uwolnieniem mediatorów i cytokin wskutek kontaktu z konkretnymi substancjami. Zwykle następuje to w efekcie nadmiernego pobudzenia komórek tucznych i zasadochłonnych lub też ich uszkodzenia.
Niestety, nie zawsze jest możliwe ustalenie przyczyn reakcji anafilaktycznej – wówczas mamy do czynienia z idiopatycznym wstrząsem anafilaktycznym. Według statystyk anafilaksja jest obecnie problemem, który dotyka nawet 3% populacji, a w szczególności osoby z rozpoznanymi chorobami na tle alergicznym lub atopią.
Objawy wstrząsu anafilaktycznego pojawiają się w ciągu kilku minut lub kilku godzin od ekspozycji na alergen i rozwijają się bardzo gwałtownie. U większości pacjentów (80-90%) symptomy te poprzedza wystąpienie zmian typowych dla pokrzywki, takich jak wysypka skórna lub rumień całego ciała w reakcji na jakiś pokarm bądź lek. Wstrząs anafilaktyczny można z kolei poznać po tym, że u chorego dochodzi do:
Niekiedy w przebiegu wstrząsu anafilaktycznego mogą też pojawić się takie objawy jak skurczowy ból brzucha, biegunka i wymioty, nietrzymanie moczu, parcie na pęcherz moczowy, jak również silne skurcze macicy.
Jeżeli zauważymy, że u chorego występuje pokrzywka (swędząca wysypka, z obrzękiem i bąblami), do której w niedługim okresie czasu dołączają takie objawy jak duszność, zawroty głowy, chrypka, obrzęk krtani, należy niezwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe (zadzwonić pod nr 999 lub 112). Ważne jest też, aby natychmiast przerwać narażenie na czynnik, który wywołał reakcję anafilaktyczną, np. usunąć żądło owada.
Jeżeli widzimy, że osoba poszkodowana ma przy sobie adrenalinę, np. w ampułkostrzykawce, należy ją natychmiast podać w przednio-boczną część uda. W trakcie oczekiwania na służby medyczne chory powinien pozostać w pozycji leżącej, z lekko uniesionymi nogami. W sytuacji zatrzymania oddechu lub krążenia należy natychmiast podjąć akcję reanimacyjną. Ze względu na nagły i nieoczekiwany przebieg każdy przypadek wstrząsu anafilaktycznego wymaga obserwacji medycznej w szpitalu.
Leczenie wstrząsu anafilaktycznego polega przede wszystkim na podaniu pacjentowi adrenaliny. Aby przeciwdziałać dalszemu narastaniu objawów, konieczne jest też wdrożenie leków przeciwhistaminowych i glikokortykosteroidów, które łagodzą objawy pokrzywki i zapobiegają nawrotowi objawów wstrząsu anafilaktycznego. W przypadku wystąpienia duszności zalecane jest stosowanie leków rozszerzających oskrzela. Po opanowaniu reakcji anafilaktycznej wskazana jest też dalsza diagnostyka alergologiczna, aby zidentyfikować wywołujący ją czynnik.
