Włókniaki – twarde i miękkie. Czym są włókniaki, jakie są przyczyny ich powstawania i sposoby leczenia?

Włókniaki są jednymi z najczęściej spotykanych zmian skórnych, które, chociaż mają charakter nowotworowy, to nie są złośliwe i nie stanowią zazwyczaj zagrożenia dla zdrowia pacjenta. Ze względu na wypukłą formę, która jest widoczna na powierzchni skóry, włókniaki często mogą sprawiać jednak problemy estetyczne i kosmetyczne. Czym są włókniaki na skórze, skąd się biorą i jak możemy pozbyć się włókniaków?

Włókniak – co to takiego?

Włókniak, inaczej określany jako fibroma, to łagodna zmiana nowotworowa, która przypomina niedużą, wypukłą krostę lub grudkowatą narośl o nieregularnym kształcie. Włókniaki powstają w wyniku idiopatycznej, niezłośliwej proliferacji fibroblastów (komórek tkanki łącznej) w określonym fragmencie skóry. Warto jednak zaznaczyć, że pomimo procesu rozrostowego włókniaki nie są groźne i nie dają przerzutów, a ich usuwanie wynika raczej z kwestii kosmetycznych, a nie zdrowotnych.

Rodzaje włókniaków

W dermatologii rozróżnia się dwa typy włókniaków:

włókniaki miękkie (ang. acrochordon, łac. fibroma molle), znane również jako włókniaki skórne, to nieduże, uszypułowane zmiany skórne w postaci guzka zawieszonego na wąskiej szypule. Zmiany te przyjmują zazwyczaj barwę od cielistej po brązową – te ciemniejsze często mylone są pieprzykami, natomiast jaśniejsze z brodawkami. Taki rodzaj włókniaka jest miękki w dotyku i wiotki, a jego wielkość nie przekracza 1 cm. Co ważne, włókniaki miękkie mogą pojawiać się bezpośrednio na powierzchni skóry lub są połączone z nią za pomocą cienkiej tkanki. Uważa się, że pojawianie się włókniaków miękkich jest uwarunkowane genetycznie, a ich obecność jest diagnozowana u wielu osób po 40. roku życia;
włókniaki twarde (ang. dermatofibroma, łac. fibroma durum), czyli tzw. włókniak podskórny, to mały, kulisty lub workowaty guzek o średnicy od 2 mm do 5 cm. W odróżnieniu od włókniaków miękkich jest on twardy w dotyku, a podczas próby ucisku palcami zmienia swoje położenie pod skórą. Włókniaki twarde pojawiają się głównie na kończynach górnych i dolnych, jak również na brzuchu lub pośladkach. Pod wpływem dużej ilości estrogenów u młodych kobiet włókniaki podskórne mogą rozwinąć się też na piersiach, gdzie przyjmują postać tzw. gruczolakowłókniaków.

Włókniaki – przyczyny

Do tej pory nie zostały ustalone dokładne przyczyny powstawania włókniaków na skórze, jak również włókniaków podskórnych. W pierwszym przypadku mogą być to zmiany o charakterze wrodzonym – szacuje się, że około 25-46% dorosłych osób może mieć takie zmiany od urodzenia. Niejednokrotnie włókniaki mogą rozwijać się w wyniku zaburzeń gospodarki hormonalnej (np. w okresie ciąży), a także w związku z występowaniem u pacjenta zespołu metabolicznego, który dotyczy m.in. otyłości, dyslipidemii i insulinooporności.

Jeżeli chodzi o włókniaki podskórne, to tu źródłem problemu bardzo często jest ukłucie lub ukąszenie przez owada, zapalenie mieszka włosowego lub drobny uraz (np. otarcie). Częstotliwość ich występowania rośnie wraz z wiekiem – takie włókniaki obserwuje się głównie u osób powyżej 40. roku życia.

Jak usunąć włókniaki?

O tym, jak pozbyć się włókniaków, powinien zadecydować lekarz, który po przeprowadzeniu badania podmiotowego jest w stanie wybrać odpowiednią formę leczenia. Konkretny sposób terapii jest uzależniony przede wszystkim od lokalizacji zmiany, jej wielkości oraz postaci.

W zależności od rodzaju włókniaka stosowane są następujące metody jego usuwania:

1. włókniaki miękkie – utrzymują się na powierzchni skóry przez całe życie, w związku z czym nie mogą ustąpić samoistnie. Ich usuwanie może odbywać się na kilka sposobów:

chirurgiczne wycięcie zmiany – zabieg odbywa się w znieczuleniu miejscowym;
zabieg kriochirurgiczny – wykorzystuje się podczas niego ciekły azot, który wymraża zmianę i powoduje tym samym jej odpadnięcie. Tego typu zabieg nie powinien być jednak stosowany u osób z ciemną karnacją, ponieważ może doprowadzić do powstania miejscowego odbarwienia skóry;
elektrokoagulacja włókniaka – wycięcie zmiany w znieczuleniu miejscowym przy użyciu prądu o wysokiej częstotliwości. Zabieg jest polecany w przypadku osób z ciemną karnacją lub w sytuacji, gdy włókniak występuje np. na twarzy lub piersiach;
usunięcie z użyciem lasera CO2 – wykazuje bardzo dużą skuteczność i stosunkowo nieduże ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, a przy tym nie powoduje powstania blizn lub odbarwień skóry;

2. włókniaki twarde – zazwyczaj są niezauważalne i nie dają żadnych objawów. Jeśli zaczynają powodować dyskomfort, warto rozważyć ich usunięcie poprzez:

chirurgiczne wycięcie zmiany – jest to forma leczenia z wyboru w sytuacji, gdy zmiana jest podejrzana, ponieważ pozwala na pobranie wycinka i poddanie go badaniu histopatologicznemu;
leczenie za pomocą iniekcji sterydowych – stosowane wyłącznie w przypadku dużych i nieestetycznych zmian, a także wtedy, gdy lekarz po dokładnej ocenie stwierdzi, że efekty takiej terapii mogą okazać się zadowalające.